افزايش قيمت ارز كه در نتيجه تبعات منفي جريانات اقتصادي حاصل مي‌ شود، بر قيمت جاري هر كالايي تاثيرگذار است. از يك كالاي كاملاً وارداتي كه تماماً درگير ماجراي تغييرات نرخ ارزهاي جهاني است تا هر كالاي داخلي كه به ترتيبي تحت تاثير جريان منفي بازار قرار خواهد گرفت. در اين بين هر چه كالايي از شرايط ارزش افزوده بالاتري برخوردار باشد، بيشتر تاثيرجريانات منفي بازار ارز را گرفته و دچار افزايش قيمت خواهد شد. درست مانند عموم تجهيزات متداول در ساختمان سازي كه همگي در جمع كالاهايي با شرايط ساخت پيچيده هستند. مثلاً همين قيمت بالابر ساختماني را به عنوان يكي از شناخته شده ترين تجهيزات ساختماني در نظر بگيريد. كالايي كه در اين ايام داراي رشد قيمتي قابل توجهي بوده است.

براي بسياري كه با قصد خريد تجهيزات ساختمان سازي مانند بالابر ساختماني راهي بازارهاي فروش هستند، درك قيمت كنوني اين تجهيزات اندكي دشوار است. گويا آنها تحمل افزايش قيمت هر كالاي ساده اي را دارند؛ اما در مواجهه با تجهيزات پيچيده و گاهاً مهندسي شده مانند قيمت بالابر ساختماي نمي‌ خواهند فاكتور تاثيرپذيري از نوسانات ارز را بپذيرند.

اما بياييد ببينيم در همان تعيين قيمت مثال ساده خودمان، يعني بالابر ساختماني چه دلايلي نهفته است و افزايش قيمت ارز چگونه بر جابجا شدن قيمت نهايي تمامي مدل ها از بالابر ساختماني تاثيرگذار است؟

آيا پذيرفتن افزايش قيمت بالابر ساختماني منطقي است؟

قبل از آنكه بخواهيم بر تأثير مستقيم افزايش نرخ ارز بر افزايش قيمت تجهيزي مانند بالابر ساختماني بپردازيم، بهتر است نگاه خودمان را با رويكردي ديگر داشته باشيم. اينكه اصولا تا چه اندازه مي توانيم افزايش قيمت تحت تاثير نوسانات ارزي را توجيه پذير كنيم.

واقعيت آن است كه در جريان اقتصادي امروز كشور ما، ارز داخلي تقريبا هيچ اعتبار بازاري ندارد. شما به راحتي مي توانيد اين موضوع را در خوار و بار فروشي سر محل زندگي خودتان هم مشاهده كنيد. حتي در انتهاي تفكر شما نيز داشتن سرمايه به ريال امري غير منطقي شده است. از اين رو اگر چه در صحبت هاي عاميانه خبري از قيمت ‌گذاري با واحد ارزي نيست؛ اما يقينا نمي توان بر اسلوب پول جاري در كشور، قيمت كالايي را قطعي كرد.

با اين رويكرد در قيمت‌ گذاري كه نتيجه ساليان متمادي است و تمام تفكر آن براساس بي اعتمادي بر اثبات ارزش پول ملي استوار است، قيمت كالاها همگي براساس ارز تعيين شده و تقريباً هميشه ثابت هستند.

چنين كالاهايي با بهاي ارزهاي جهاني خريداري مي شوند. آنگاه همراه با مراحل پيچيده گمرك ايران در واردات كالاها دچار افزايش قيمت ‌هاي عجيب و غريبي شده به سختي در سطح بازارهاي داخلي حضور پيدا مي ‌كنند. بازارهايي كه با افزايش ناگهاني نرخ ارز دست و پنجه نرم مي ‌كنند. منطقي است كه حالا كالايي كه با ارزي غير از پول ملي خريداري شده است، تحت تاثير افت ارزش پول ملي سعي در اثبات بهاي خود داشته باشد.

تاثير ساعت كار كارگر را در قيمت ‌گذاري فراموش نكنيد؟

يك كالاي ساده در مسير خلق خود چندان ماجراي پيچيده اي ندارد. عموما تنها با حضور يك يا چند كارگر ساده مي توان چنين كالاهايي را تهيه نمود. در اين حالت توليدكننده عملاً با دغدغه خاصي براي تاثير ساعت كار كارگر بر قيمت ‌گذاري كالا مواجه نخواهد شد. اما وقتي كالا از مسير توليدي، مرحله‌ اي با حضور قطعات بسيار عبور مي‌ كند، ماداميكه چندين كارگر در اجراي نهايي محصول نقش دارند، مسير قيمت ‌گذاري كاملاً تحت تاثير ساعت كار كارگر قرار خواهد گرفت.

هر بالابر ساختماني در دسته كالاهاي بزرگ با حضور قطعات مكانيكي زياد است كه همگي به ترتيبي مهندسي شده در كنار هم مونتاژ مي ‌شوند. مقدار ساعت كار كارگر در تكميل نهايي بالابر ساختماني عدد بالايي است. از اين ‌رو بايد انتظار تاثير چشمگير آن بر تعيين قيمت نهايي بالابر ساختماني را داشته باشيد.

تاثير ارزش افزوده در تعيين قيمت كالاهاي مهندسي شده

اگر قرار باشد هر كالايي مانند بالابر ساختماني را برابر با وزن آهني كه در آن استفاده شده است، قيمت گذاري كنيم، لاجرم كافي است همان آهن را به خريدار بفروشيم و بگوييم خودتان دست به كار باشيد و كالايي مانند بالابر ساختماني را بسازيد. چرا كه در اين نوع از قيمت ‌گذاري موضوع ارزش افزوده فراموش شده است.

البته در دنياي واقعي هرگز نمي توانيد چشم بر تأثير ارزش افزوده در تعيين قيمت كالاهاي مهندسي شده ببنديد. بالابر ساختماني در جمع كالاهاي كاملاً مهندسي شده بازار قرار دارد. لذا تماماً تحت تاثير ارزش افزوده در تعيين قيمت ‌ها است.

تاثير قيمت قطعات مكانيكي و الكتريكي بالابر ساختماني

تمام تجهيزات و ابزارهاي ساختمان سازي را مي توان در دو دسته بندي كلي قرار داد. اول آنهايي كه بسيار ساده همراه با كنار هم قرار گرفتن چند قطعه و كاملاً دستي هستند. يك بيل و يا فرغون و شايد انواع ابزارهاي ريز و درشت دستي در اين جمع قرار مي‌ گيرند. اما در مقابل چنين تجهيزاتي جمع بزرگي از ماشين آلات ساختمان سازي حضور دارند. آنها كه در بطن طراحي خود از انواع موتورهاي برقي تا بنزيني، گيربكس ها و... استفاده مي ‌كنند.

عموم تجهيزات موتوري با متعلقات بسيار مكانيكي در فضاي ساختمان سازي براي كار در اهدافي بسيار فراتر از توان انساني طراحي شده اند. مانند بالابرهاي ساختماني كه با هدف حمل و نقل مصالح بسيار سنگين ساختمان سازي مورد استفاده قرار مي گيرند. اما آيا مي ‌توان از تاثير چنين حجم بالاي قطعات قدرتمند مكانيكي بر قيمت ‌گذاري چشم پوشي كرد؟ به عنوان مثال در يك بالابر ساختماني شاهد حضور قدرتمند انواع موتورهاي الكتريكي، گيربكس ها، وينچ و... هستيم. قطعات مكانيكي اي كه همگي مراحل ساخت پيچيده ‌اي دارند.

اصولاً در جريان افزايش نرخ ارز، اين اقلام مكانيكي با سطح مهندسي شده بالايي هستند كه بيشتر از هر كالاي ديگري دچار افزايش قيمت مي‌ شوند. وقتي قيمت موتور، گيربكس، وينچ و حتي كليد بالابر ساختماني افزايش پيدا كرده است، چطور بايد انتظار ثبات قيمت بالابر ساختماني را داشته باشيم؟

كالاي وارداتي چگونه قيمت ها را جابجا مي كند؟

در ابتداي مقاله تاكيد كرديم كه وقتي نرخ ارز جهاني بر نسبت ارزش پول ملي دچار افزايش بها است، بايد انتظار رشد قيمتي هر كالايي را داشته باشيد. اما اصولاً كالاهاي وارداتي بيشتر از هر كالاي ديگري اسير اين پديده هستند. شايد لازم است تا ماجراي قيمت ‌گذاري يك كالاي وارداتي را در بازارهاي داخلي دنبال كنيم. مانند برخي قطعات از موتورهاي الكتريكي و يا جمعي از اجزاي تشكيل دهنده گيربكس ها و... در مراحل ساخت بالابر ساختماني.

افزايش قيمتي كه شما مشاهده مي كنيد، روند رو به صعود قيمت‌ گذاري براساس پول جاري كشور است. ماداميكه همچنان مسير قيمت‌ گذاري با معيار ارز جهاني مانند دلار در يك رنج تقريباً ثابتي باقي مانده است. بهتر است با خودمان رو راست باشيم. در سطح بازار كه باشيد، هيچ كالايي گران نشده است؛ بلكه پول ملي مانده در جيب شما قدرت خريد خود را از دست داده است. در چنين حالتي شما در ميانه بازاري كم ارزش قرار داريد. بازاري كه نمي ‌تواند خودش را با استعداد مالي شما هماهنگ كند. هر چه كالايي با ارزش تر باشد، بيشتر قرباني اين بازار كم بها خواهد شد. مانند بالابر ساختماني كه در ليست پر تجهيز ترين كالاهاي بازار است و حالا قيمت هايي هر چند منطقي اما غير قابل باور پيدا كرده است.

فولاد كليدي ترين متريال در ساخت تجهيزات ساختماني

عموم تجهيزات ساختماني در تمام دوران فعاليت خود با انواع متريال هاي سرسخت ساختماني همراه با شرايط كاري بسيار دشواري مواجه هستند. از اين رو آنها بايد از مقاومت بسيار بالايي برخوردار باشند. لذا استفاده از فولاد در ساختن اين تجهيزات وجه پررنگي دارد. مانند اجزاي اصلي در انواع بالابر ساختماني كه همگي از فولاد ساخته مي شوند.

فولاد در جمع كالاهاي اساسي است و بيشتر از هر كالاي ديگري تحت تاثير مستقيم افزايش نرخ ارز قرار خواهد گرفت. اگر در سطح بازار آهن فروش ها باشيد، كاملا متوجه نرخ شديد افزايش قيمت آهن خواهيد شد. افزايشي كه حالا در اعدادي چند برابري با مقياس يك سال گذشته حضور دارند.

حال چطور مي خواهيد از تاثير اين افزايش قيمت چند برابري در ساختن كالايي كه تماماً با آن ساخته مي شود، چشم پوشي كنيد؟! از شاسي تا باكت، سيم ‌بكسل، بدنه موتور و... در هر بالابر ساختماني همراه با متريال فولاد است. لذا منطقي است كه چنين تجهيزي كاملاً تحت تاثير افزايش قيمت ناگهاني فولاد باشد.

اگر تمام اين دلايل را در كنار هم بگذاريد، قطعا با يك قيمت گذاري رو به رشد مواجه خواهيد شد. فقط يكي از اين دلايل مطرح شده مي تواند قيمت هر كالاي مهندسي شده ساختمان سازي را جابجا كند. حالا در نظر داشته باشيد كه در اين ايام پيچيده در جريانات اقتصادي كشور چطور مي توان تلاشي در ثبات قيمت يك كالاي پر از قطعات و متعلقات فني، مانند قيمت بالابر ساختماني داشت؟!

از بتونير ها براي ساختن بتن استفاده مي‌ شود. در اين تجهيزات از يك مخزن بزرگ با قابليت چرخش با هدف تكميل طرح اختلاط بتن استفاده مي كنند. هر چه مخزن بزرگتر باشد، دستگاه بتونير قادر است تا مقدار بتن بيشتري توليد كند. در اين بين يكي از بارزترين نكات در وجه تفاوت ميان انواع بتونير، چگونگي انتقال قدرت از موتور به مخزن چرخان دستگاه بتونير مي باشد. انواع ايده ها براي اين منظور طراحي شده است. يكي از متداول ترين ايده ها، استفاده از بتونير دنده كمر مي باشد.

بتونير دنده كمر در حال حاضر طيف بزرگي از انواع بتونير هاي ساخته شده را شامل مي شود. يك ايده كارآمد براي گردش قدرتمند و البته روان مخزن در دستگاه ميكسر بتن. لكن بتونير دنده كمر همواره در مقام قياس با ديگر روش هاي انتقال نيرو از موتور تا مخزن قرار دارد. به هر حال هر خريداري علاقه دارد تا بهترين مدل از دستگاه ميكسر بتن را تهيه كند. لذا در مقام اختيار بار ها روش هاي طراحي دستگاه را ارزيابي كرده و ناخودآگاه مي‌ خواهد تا مقايسه اي ميان آنها داشته باشد. اين نوشتار نيز در پي اين نياز تدوين شده است. اينكه معايب تا محاسن بتونير دنده كمر چه مي باشد، موضوعي است كه در گام اول از شناخت كامل آن حاصل خواهد شد. لكن ضرورت دارد تا در مقدمات امر انواع روش هاي انتقال نيرو از موتور تا ديگ در طراحي دستگاه ميكسر بتن را بررسي كنيم.

روش هاي انتقال قدرت در دستگاه بتونير

هدف نهايي در طراحي تا كاربرد از دستگاه بتونير، طرح اختلاط صحيح بتن مي باشد. براي اين منظور مخزن‌ هاي بزرگي با قابليت گردش حول محوري ثابت را طراحي كرده اند. انواع موتور هاي برقي، بنزيني و ديزلي قدرت لازم براي گردش مخزن را تامين خواهند كرد؛ اما براي نحوه انتقال قدرت از جانب موتور تا مخزن گردان دستگاه سه ايده كلي مطرح است.

ميكسر بتن با طراحي دنده زير:

در اين ايده انتقال قدرت از موتور تا مخزن از طريق نصب چرخ دنده ‌اي در قسمت انتهاي مخزن درست در امتداد محور گردان دستگاه انجام مي پذيرد. اين چرخ دنده در انتهاي مخزن درگير با گيربكس و موتور شده، در نتيجه مي ‌تواند قدرت حاصل از موتور را به سمت ديگ چرخان دستگاه بتونير متمركز نمايد.

ميكسر بتن با طراحي روليك لاستيك فشرده:

اين ايده متكي بر وزن مخزن در دستگاه ميكسر بتن مي باشد. در اين ايده از يك لاستيك فشرده با متريال بسيار مقاوم در دور تا دور كمر مخزن در ميكسر بتن استفاده شده است. اين روليك لاستيكي بر چهار غلتك سوار شده و در اثر ايجاد اصطكاك بسيار بالا، چرخش غلتك ها باعث گردش مخزن خواهد شد.

ميكسر بتن با طراحي دنده دور كمر:

در اين ايده، طراحي مبتني بر استفاده از دنده ها مي باشد؛ اما محل قرارگيري دنده ها در ميانه مخزن دستگاه ميكسر بتن است. يك چرخ دنده بسيار بزرگ كه گرداگرد بدنه ديگ در بتونير را فرا گرفته است. از اين رو اين ايده در طراحي را با عنوان بتونير دنده كمر ياد مي ‌كنند. در حال حاضر اين ايده از متداول ترين روش هاي توليد ميكسر بتن محسوب مي شود.

و اما چرا ايده بتونير دنده كمر تا اين اندازه مقبوليت پيدا كرده است؟ موضوعي كه مي ‌خواهيم در ادامه با مطرح كردن معايب تا مزاياي اين روش پاي يك قياس كلي با ديگر روش هاي مطرح شده را در ميان بكشيم.

طراحي بتونير دنده كمر در مقايسه با ديگر روش ها

هر يك از سه روش قيد شده از دنده زير تا روليك لاستيك فشرده و البته بتونير دنده كمر طرح هاي متداول و شناخته شده اي براي طراحي ميكسر بتن هستند. در واقع هر كدام از آنها با هدف تامين شرايط خاصي طراحي مي شوند. با اين استدلال غالباً طرح دنده زير را در نمونه هاي كوچك با حجم مخزن اندك از ميكسر بتن شاهد هستيم. براي ميكسر هاي بسيار بزرگ و گاها خيلي سنگين با ظرفيت ‌هاي فراتر از ۷۵۰ كيلو، طراحان مدل روليك لاستيك فشرده را ترجيح مي ‌دهند. در اين بين مدل دنده دور كمر يك ايده كارآمد براي ساخت ميكسر ها با ظرفيت هاي متوسط است.

از آنجا كه ميكسر ها با ظرفيت هاي متوسط كارايي بالايي دارند، در سطح فضا هاي كارگاهي نمونه ‌هاي بتونير دنده كمر بسيار متداول تر از ديگر نمونه ها مي باشد. البته تقريبا مي ‌توان از هر نمونه ‌اي در ساخت هر ميكسر بتن استفاده كرد؛ اما در نهايت از لحاظ مهندسي گاها اين تصميم غيرمنطقي ودر نهايت غيراجرايي است. برخي دلايل در استفاده انحصاري براي هر يك از اين روش ها مطرح است. مانند:

انتقال قدرت با راندمان بالا:

ايده طراحي بتونير دنده زير با توان اندكي در انتقال قدرت همراه است. اين ايده طرح ساخت ساده‌ اي دارد؛ اما نمي تواند براي ساخت ميكسر هاي حجيم قدرت لازم را منتقل كند. از مزاياي بتونير دنده كمر قابليت بالاي اين ايده در انتقال قدرت با راندمان بالا مي باشد. تقريباً هر ميكسر با حجم مخزني را مي توان از اين طريق به حركت درآورد. چرا كه طراحي با ضريب انتقال حداكثر قدرت مد نظر قرار گرفته است.

اما در ميكسر هاي بسيار سنگين و حجيم، مزيت ذكر شده براي بتونير دنده كمر تبديل به جريان كاملاً فرسايشي خواهد شد. در اين حالت نيروي بسيار بالايي بر دنده هاي تعبيه شده بر كمر مخزن وارد خواهد شد. نيرويي كه مي تواند به راحتي آنها را تخريب كند. لذا ايده روليك لاستيك فشرده كه در اصل همان طرح بتونير دنده كمر مي باشد كه سعي در حذف اتصال مستقيم دنده ها داشته، مناسب تر است.

شرايط ماندگاري تا نحوه نگهداري از ميكسر بتن:

يكي از بزرگترين عيب ها در طراحي بتونير دنده كمر، خرابي زود هنگام دنده ها مي باشد. خرابي اي كه گاها مسير تعميرات بسيار سخت تري نيز خواهد داشت. دليل اين اتفاق در تعداد زياد دنده ها است. شكسته شدن و يا خراب شدن هر يك از اين دنده ها باعث عدم كاركرد صحيح و روان ميكسر بتن خواهد شد. از آنجا كه تعداد آنها زياد است، احتمال خرابي نيز بالا خواهد رفت.

از طرفي چنين چرخ دنده بزرگي شرايط تعمير و نگهداري سخت تري نيز طلب خواهد كرد. به هر حال در همه حال لازم است تا تمام دنده ها در بتونير دنده كمر سالم، تميز، روانكاري شده و عاري از هر گونه شكستگي و يا ترك خوردگي باشند.

در ايده روليك لاستيك فشرده خبري از اين تعداد دنده نيست. لذا شرايط نگهداري تا سطح خرابي كمتري دارند. طرح دنده زير اگر چه به مانند بتونير دنده كمر همراه با يك چرخ دنده مي باشد؛ اما اين چرخ دنده به مراتب از تعداد دنده هاي كمتري برخوردار است. لذا مسير خرابي كمتر تا شرايط نگهداري آسانتري را طلب خواهد كرد.

شرايط تعميرات در انواع ايده ها براي انتقال قدرت:

در طرح بتونير دنده زير غالباً با ضريب خرابي بالايي مواجه نيستيم؛ اما در صورت خرابي، مسير تعميرات سخت و غالباً هزينه برداري متوجه آنها مي ‌باشد. چرا كه لازم است كل مجموعه را از شاسي دستگاه ميكسر بتن جدا سازيم. اين ماجرا عيناً در طرح روليك لاستيك فشرده نيز مطرح است. غالباً شاهد چندان خرابي در طرح روليك لاستيك فشرده نيستيم؛ اما در صورت وقوع خرابي مانند پارگي روليك لاستيك فشرده، مسير تعميرات بسيار سخت و البته پرهزينه اي متوجه ادامه كاركرد دستگاه ميكسر بتن خواهد شد.

طرح بتونير دنده كمر از اين حيث شرايط مطلوب ‌تري دارد. شايد احتمال خرابي اين ايده با حضور تعداد بالاي دنده ها زياد باشد؛ اما در صورت خراب شدن به هيچ حالت مسير تعميرات سخت و نفس‌ گيري ندارد. كافي است آن قسمت از دنده خراب شده را از سطح ديگ جدا نماييد و در صورت تعمير عمليات تراشكاري صورت گيرد و يا در صورت نياز به تعويض اين اقدام به راحتي انجام خواهد شد.

صداي توليد شده در حين كار:

اصولاً دستگاه بزرگ و پرتجهيز و سنگين وزني مانند ميكسر بتن با آن عملكرد قدرتمند در خلق بتن، همراه با توليد صداي بالايي است. به هر حال قرار است يك ديگ با حجم قابل توجهي از بتن در يك جريان متوالي به گردش افتاده و شايد براي مدت زماني طولاني ادامه پيدا كند. در اين بين هر چه طراحي دستگاه به سمت توليد صداي كمتري باشد، يقيناً مزيت بالاتري است.

بتونير دنده كمر از سر و صداي بسيار بالايي در حين كار برخوردار مي باشد. چرا كه در كاركرد آن سطح بالايي از درگير شدن چرخ دنده ها وجود دارد. اين سر و صدا متوجه طراحي دنده زير نيز مي باشد؛ اما از آنجا كه غالباً طراحي دنده زير مناسب براي ميكسر هاي كم حجم است، نبود وزن بالا شرايط توليد صداي كمتري را حاصل كرده است. يكي از برتري هاي روش روليك نيز در همين نمونه است. زماني كه همراه با گردش مخزن هاي بسيار سنگين، توليد صداي نابهنجار خاصي از آنها مشاهده نمي ‌شود.

بتونير دنده كمر در حال حاضر از متداول ترين نمونه هاي بازار است. اين روش تقريباً بهتر از دو ايده ديگر مي تواند حداكثر قدرت موتور را به سمت چرخش مخزن متمركز سازد. از طرفي به نسبت ايده روليك لاستيك فشرده از قيمت اجراي كمتري برخوردار مي باشد. اگر چه احتمال خرابي در آنها بالا است؛ اما مسير تعميرات تا نگهداري تقريباً كم دردسر و كم هزينه اي دارند. به هر صورت استفاده از بتونير دنده كمر روش كاملاً مقرون به صرفه اي است. در اين بين مي توان براي رسيدن به شرايط نگهداري بهتر تا صرف هزينه خريد كمتر، با برخي عيب ‌هاي قابل تحمل مانند صداي بالاي آنها در حين كار كنار آمد.